Nieuws

Blog: Paul Otter

Het huisbezoek door de gerechtsdeurwaarder is een bijzonder moment in veel aspecten. Het is het moment waarop de gerechtsdeurwaarder de burger bij zijn voordeur spreekt over de schuld en welke oplossing haalbaar en passend lijkt. Het is ook het moment waarin de gerechtsdeurwaarder een beeld krijgt van deze burger. Maar wat als er sociaal maatschappelijke problemen zijn? Mag de gerechtsdeurwaarder dit dan melden aan een hulpverleningsinstantie?

Wettelijke taak

De gerechtsdeurwaarder is een ambtenaar die wettelijke taken uitvoert zoals dagvaardingen uitbrengen, vonnissen betekenen en beslagen leggen. Bij deze ambtelijke handelingen bezoekt de gerechtsdeurwaarder het huisadres van de betrokkenen (als dit een natuurlijk/privé persoon is) om in gesprek te gaan, toelichting te geven en te informeren.

Bijzonder

Dat huisbezoek is bijzonder. Het is een gesprek van een minuut of tien waarin vertrouwelijke persoonlijke informatie over schulden en de financiële positie van de burger worden besproken. De reactie die de burger geeft, of de informatie wordt begrepen en of het realistisch is dat daarop actie wordt ondernomen, maken het gesprek uniek. Ervaring, snel schakelen en begrijpelijk communiceren, in de juiste tone of voice, waardoor informatie goed overkomt zijn belangrijk.

Ouder stel

Enkele weken geleden bezocht ik met een dagvaarding een woning in Noord Holland. Een keurig huis, nette tuin, gordijnen open, naambordje en het zag er binnen gezellig uit. Op mijn aanbellen verscheen een bejaarde dame. Zoals gebruikelijk gaf ik aan dat ik voor mevrouw X kwam. Dat klopte, dat was zij. Ik stelde me voor als Paul Otter, gerechtsdeurwaarder en vertelde dat ik een dagvaarding had.

Ze schrok. Na haar gerustgesteld te hebben, bleek dat ze niet kon internetbankieren en dat daardoor de achterstand was ontstaan. Familie zou de betalingen regelen, maar dat was niet gebeurd. Haar man was hulpbehoevend en ze stond er alleen voor. Na wat doorvragen, bleek dat betalen met acceptgiro’s nog ging, maar andere formulieren en internetbankieren lukte haar niet.

Zorgplicht

Van oudsher heeft de gerechtsdeurwaarder een juridische taak zoals in dit geval het afgeven van een dagvaarding. Banken en verzekeraars hebben een zorgplicht naar de consument en huisartsen en leraren hebben in sommige gevallen zelfs een meldplicht. Dan is het bijzondere dat de gerechtsdeurwaarder de persoonsgegevens die hij krijgt, alleen voor invordering of voor zijn ambtelijke werk mag gebruiken en niet voor het doormelden naar hulpverlening.

Bij de 1.555.050 huisbezoeken, die gerechtsdeurwaarders in 2022 aflegden (Jaarverslag 2022, KBvG 2023) treffen gerechtsdeurwaarders regelmatig mensen en situaties aan waar hulp nodig is. Hoewel de gerechtsdeurwaarder volgens veel wetten, regels en verordeningen werkt, is er geen een die toestaat, dat de gerechtsdeurwaarder in die situaties de naam en adresgegevens van hulpbehoevende mensen doormeldt aan hulpverleners.

Pijn

Dat doet pijn. Ik zie een bejaarde dame die het zelf niet meer kan en hulp nodig heeft en ik kan niets doen. Ze kon haar eigen financiën niet meer regelen. Haar echtgenoot door ziekte ook niet en de familie lukte het ook niet. Het juridische traject met een dagvaarding is hiervoor geen oplossing. Wat kan ik dan wel doen? Formeel kan ik de persoonsgegevens niet doorgeven aan maatschappelijk werk of een wijkteam.

Dilemma

Mijn wettelijke taak is de dagvaarding af te geven. Met onze opdrachtgevers hebben wij de afspraak dat we dit in dit soort situaties niet doen. Maar daarmee was het probleem nog niet opgelost voor dit bejaarde stel. Als ik de wettelijke regels (artikel 6 AVG) volg, mag ik niet doormelden aan een hulpverlener, maar de kans is groot dat de zaak dan verergert.

Gezond verstand

Mijn gevoel was duidelijk: er moest iets gebeuren om dit bejaarde stel te helpen. Dus heb ik de gemeente gebeld en de casus beschreven aan een maatschappelijk werker. Dat was een goed gesprek waarbij ik het vertrouwen kreeg, dat ze dit stel professionele en passende hulp konden verlenen. Omdat ik de naam en adresgegevens van het oudere stel door heb gegeven aan de maatschappelijk werker kan dat voor mij een klacht opleveren: ik heb de privacy regels geschonden. Daarop zit ik natuurlijk niet te wachten, maar ik vind dat ik ook een afweging te maken heb op het ethische vlak: wat als ik niet had doorgemeld? Kan ik dat voor mezelf rechtvaardigen? Het antwoord daarop was kort: nee.

Toestemming

Natuurlijk kon ik de bejaarde dame toestemming vragen om haar door te melden. Daar zijn een aantal kanttekeningen bij te plaatsen. Als ze toestemming had gegeven is het twijfelachtig of ze zich gerealiseerd had waarvoor ze toestemming gaf. Wat ik in de praktijk ook vaak tegen kom is dat er toestemming wordt gegeven om “van me af te zijn”. In mijn gesprek met de bejaarde dame kreeg ik sterk de indruk dat ze zelf deze situatie niet konden oplossen. Ze was onzeker, besluiteloos en kon de situatie niet goed overzien. Ook op vragen als “komt u er zelf uit” bleven de antwoorden onduidelijk, vaag en ontwijkend.

Oproep

Doormelden mag nu dus niet. Maar volgens mij zou dit wel moeten kunnen. Tijdens de huisbezoeken die gerechtsdeurwaarders afleggen, komen we met enige regelmaat mensen tegen die hulp nodig hebben. Daarom mijn dringende oproep aan de politici van de Tweede Kamer en de regering: geef gerechtsdeurwaarders een sociale ministerieplicht! Geef ons een wettelijke basis voor onze sociale verantwoordelijkheid. Geef ons de plicht om door te melden aan professionele maatschappelijke instellingen als hulp noodzakelijk of gewenst is bij een schrijnende sociaal/maatschappelijke situatie!

Epiloog

De maatschappelijk werker heeft laten weten dat er contact is gelegd en er op diverse manieren ondersteuning is georganiseerd voor dit bejaarde stel.

Paul Otter is design researcher en gerechtsdeurwaarder. In het SyncassoLab onderzoekt hij hoe schulden beter kunnen worden opgelost. In de praktijk doet hij dat bij de voordeur. Op beleidsniveau door het gesprek aan te gaan met alle belanghebbenden over schulden, zoekend  naar oplossingen. Paul blogt regelmatig over actuele zaken.

Bronnenlijst:
Jaarverslag 2022 KBvG Jaarverslag 2022 (kbvg.nl)

Artikel 6 AVG: https://www.privacy-regulation.eu/nl/artikel-6-rechtmatigheid-van-de-verwerking-EU-AVG.htm