09 jul 2020

GROEI-sessie over schulden in relatie tot COVID-19

Van onvoorspelbaar naar weten en reageren

Professionals uit verschillende sectoren waren aanwezig tijdens de online sessies. Vanuit de bancaire sector, zorg- en inkomensverzekeringen, waterleveranciers, energiebedrijven en (semi)overheidsinstellingen. We kiezen voor onze GROEI-sessies altijd bewust voor een diverse groep aan deelnemers om zo vanuit verschillende perspectieven tot een nog beter onderling inzicht te komen.

De effecten in de gerechtsdeurwaardersbranche

Ongeveer 5% tot 10% van de debiteurklantcontacten gaat over de invloed van corona op schulden. Stilte voor de storm lijkt het. Want dat het invloed gaat hebben is zeker. Uit onderzoek van SchuldenLab in samenwerking met Deloitte wordt verwacht dat COVID-19 een historisch daling in werkgelegenheid teweeg zal brengen. In het ergste geval betekent dit een daling van -6,4% in 2020, met een verdere daling van -3,1% in 2021. De verwachting is dat het aantal huishoudens met schulden in 2021 groeit naar tussen de 1,5 en 2,6 miljoen.

Tijdens de GROEI-Sessie hebben we toelichting gegeven op onze aangepaste werkwijze, waarbij de begrippen coulance en alertheid centraal staan. Coulance omdat de impact van de COVID-19 maatregelen vraagt om een gepaste terughoudendheid van de gerechtsdeurwaarder richting ‘getroffen’ debiteurklanten. Zo wordt er bijvoorbeeld meer ruimte geboden voor het maken van betalingsafspraken. Aan de andere kant merken we dat alertheid noodzakelijk is. Er zijn debiteurklanten die een beroep doen op de versoepeling die wij bieden, maar geen verlies van inkomen ervaren. Voor deze groep is de financiële situatie onveranderd.

Tot slot hebben we gemerkt dat de anderhalve meter economie vraagt om nieuwe oplossingen. Voorheen kon de gerechtsdeurwaarder thuis bij de debiteurklant het gesprek aangaan om een oplossing te vinden. Nu de gerechtsdeurwaarder niet meer binnentreedt, hebben we nagedacht over manieren om toch het contact zo persoonlijk mogelijk te maken. Video-bellen is hiervoor een goed alternatief. Elkaar zien, helpt om elkaar beter begrijpen.

De effecten bij opdrachtgevers

Vanuit de watersector werd aangegeven dat direct bij de invoering van de maatregelen het vraagstuk ontstond hoe om te gaan met waterafsluitingen (bij wanbetaling) en de cruciale maatregel om intensief je handen te wassen. Want hoe kun je je handen wassen als je niet beschikt over drinkwater? Dit inzicht leidde per direct tot het stopzetten van de waterafsluitingen.

Alle aanwezige sectoren hebben kritisch gekeken naar hun interne processen, om te bepalen of en hoe coulance geboden kon worden. Daar waar sprake was van incasso richting door de crisis hard geraakte klanten, gold voor alle deelnemers een stop op de overdracht van achterstanden naar de gerechtsdeurwaarder.

De opdrachtgevers zijn het met elkaar over een aantal zaken eens. Zo pleit niemand voor een volledige stop op de incasso van alle vorderingen. Stoppen met de gehele invordering zou alleen moeten gelden voor mensen die ook daadwerkelijk door de crisis getroffen zijn in hun inkomen. Er zal immers vroeg of laat toch een verrekening moeten plaatsvinden.

Door nu ‘niets’ te laten betalen en op een later moment ‘alles’, ontstaat een stortvloed aan vorderingen. Niet alleen de impact op debiteurklanten, maar ook op (andere) schuldeisers is niet te overzien. Daarom is het belangrijk om gedoseerd en gestructureerd betalingen – waar het kan en mogelijk is – door te laten gaan om schulden af te lossen. Bijvoorbeeld in de vorm van meer termijnen met lagere bedragen.

De vertegenwoordiging van de banken gaven tijdens het overleg aan het opmerkelijk te vinden hoeveel zzp’ers en ondernemers op het randje van financiële gezondheid leven. Met slechts een buffer om hoogstens 2 maanden te overleven.

Debiteurklanten van nu

De huidige omstandigheden, maatregelen en stuwmeren van vorderingen die ontstaan door de ‘stop’ op incasso zorgen voor een nieuw landschap aan debiteurklanten. Welke groepen debiteurklanten zien we in dit nieuwe landschap?

Debiteurklant I: Bestaande problematiek
De eerste groep kennen we al. Deze groep debiteurklanten had al ruim voor de corona-crisis schulden. Ze zijn reeds bekend bij onze opdrachtgevers en komt (herhaaldelijk) voor in onze database. We zien bij een deel van deze groep een escalatie in schuldproblematiek door de COVID-19 maatregelen.

Debiteurklant II: Geraakt door de COVID-19 maatregelen
Het tweede type is een nieuwe groep debiteurklanten. Deze groep had de schuldproblemen niet zien aankomen. Het contact met de gerechtsdeurwaarder is veelal nieuw en onbekend terrein. De verwachting is bij deze groep debiteurklanten, dat bij herstel van inkomsten, de ontstane schulden voor een groot deel worden opgelost.

Debiteurklant III: Niet meer aangesproken
Dit type debiteurklant is ontstaan doordat organisaties volledig stoppen met het incasseren van vorderingen. Die stop is van toepassing op iedereen, ook op mensen die geen verlies van inkomen ervaren door de crisis. Door het wegvallen van herinneringen en aanmaningen wordt deze groep niet meer aangesproken om over te gaan tot betaling. Terwijl ze nu net op het randje het maandelijkse huishoudboekje rond krijgen. Het risico bestaat dat het geld elders aan wordt besteed. In een later stadium, wanneer incasso weer zal plaatsvinden, is het geld er niet meer om de (waarschijnlijk met kosten verhoogde) vorderingen te voldoen. Waardoor lopende betalingsverplichtingen niet kunnen worden voldaan en het schuldprobleem zal escaleren.

De oplossing?

Een oplossing ligt niet voor de hand. Omdat op dit moment nog niet te bepalen is hoeveel er straks opgelost moet worden. Tijdens de GROEI-Sessies werden verschillende routes besproken waaronder een actieve rol van de Nederlandse Schuldhulproute. De opdrachtgevers zijn het met elkaar eens om juist in deze tijden ervoor te zorgen dat de vordering zo laag mogelijk blijft en de handen ineen te slaan en de samenwerking op te zoeken. De reeds bestaande uitdagingen op het gebied van schuldhulpverlening zijn door COVID-19 versterkt. Hoe zorgen we er gezamenlijk voor dat mensen door de corona-crisis niet in de schuldenproblematiek raken? En als dit het geval is, hoe kunnen we zo snel mogelijk iemand naar een oplossing helpen? Mogelijkheden worden gezien in de ‘bundeling’ van Schuldenwijzer, Nederlandse Schuldhulproute en Schuldenknooppunt.

Digitalisering wordt als belangrijk instrument gezien om via laagdrempelige manieren met elkaar in contact te komen. Voor debiteurklanten kan het een flinke stap zijn om telefonisch contact op te nemen. Daarnaast is er sprake van een groep die nog niet bekend is met de gerechtsdeurwaarder en hier voor het eerst mee in aanraking komt. Door (online) helder en duidelijk te communiceren over wat te doen bij bijvoorbeeld het ontvangen van een aanmaning, kunnen debiteurklanten snel geholpen worden om het betalingsprobleem op te lossen.

Daarnaast is aangegeven dat er ingezet wordt op een speciale ‘fast lane’ in het proces voor het betalen en regelen van schulden, om zo type II (geraakt in inkomen) beter van dienst te kunnen zijn. Het inrichten van aparte processen in combinatie met doelgroepbenadering wordt als essentieel gezien. Niet alleen bij de gerechtsdeurwaarder, maar juist ook in het proces van de opdrachtgever.

Er zal meer onderzoek gedaan moeten worden naar de nieuwe typen debiteurklanten, hoe deze groepen te herkennen, te registeren en juist te handelen naar de persoonlijke situatie. Samen met onze opdrachtgevers gaan we zoveel mogelijk relevante data en informatie over deze debiteurklantgroepen verzamelen, zodat we gezamenlijk zo goed mogelijk kunnen anticiperen op een mogelijk groot probleem dat na de crisis op ons afkomt.