Vorig jaar organiseerden we voor het eerst samen met opleidingsinstituut Kerckebosch het Jaarcongres Schuldenketen. Een diverse verzameling van (wetenschappelijke) experts deelden tijdens dit congres hun visie over een integrale schulddienstverleningsketen waarin invordering en schuldhulpverlening elkaar aanvullen en versterken om schulden op te lossen en problematische schulden te voorkomen.

Dit jaar organiseren we hier samen met Kerckebosch een vervolg op. Op donderdag 22 juni geven verschillende (wetenschappelijke) experts hun visie op ‘Inzicht in gedrag & Doorontwikkelen van de schuldenketen’. In dit artikel kijken we terug naar vorig jaar en vragen we de sprekers van toen, te reageren op stellingen van hun collega-sprekers. In dit artikel een reactie op de stelling van prof. dr. Pieter Jansen, Hoogleraar Controlling, Rijksuniversiteit Groningen.

Stelling VI – Pieter Jansen

“Er is een nieuw verdienmodel nodig voor de schulddienstverleningsketen dat samenwerking honoreert en stimuleert”

Pieter: Ik heb deze stelling gebaseerd op een rapport dat ik eerder voor de KBvG geschreven heb over de tweedeling van de taken die de Gerechtsdeurwaarder momenteel heeft: klassieke taken en sociale taken. De klassieke taak van gerechtsdeurwaarder is zorgen voor een ordelijk rechtsproces en borgen dat een overeenkomst tussen partijen niet vrijblijvend is. Dat is essentieel in een goed functionerende markteconomie. Tijdens het congres ging het vooral over de sociale taken; omgaan met gezinnen met problematische schulden. Dat vergt een andere werkwijze. Bij een gezin met uitzichtloze schulden moet de klassieke taak worden losgelaten en een andere werkwijze worden toegepast, bijvoorbeeld gericht op samenwerking met hulpverleners. In een levensvatbaar verdienmodel moet daarvoor betaald worden.

Ik vind dat de overheid een rol moet nemen in de sociale taken van de deurwaarder. Problematische schulden zijn op zichzelf al heel erg, maar hebben ook negatieve neveneffecten. Effect op de gezondheid en zorgkosten, een lagere arbeidsparticipatie, minder deelname aan het economisch verkeer, beperking van de ontplooiing van kinderen. Die maatschappelijke effecten zijn zeer kostbaar. Zowel materieel als immaterieel komen die bij de maatschappij terecht.

Michaël Brouwer

De bekostiging moet gekoppeld zijn aan de waarde die je toevoegt. Het voorkomen van het escaleren van schulden zou gehonoreerd moeten worden. Je kunt je afvragen of een winstgevend verdienmodel nog wel passend is bij dit domein. De Ministerieplicht van deurwaarders zou in ieder geval aangepast moeten worden, inclusief een honorering voor de sociale ministerieplicht.

Ons huidige uitgangspunt ‘de vervuiler betaalt’ verdient misschien wel een serieuze correctie. Incassokosten komen nu integraal voor rekening van de schuldenaar. Daarbij moet proportionaliteit belangrijker worden. Een deel van de kosten zou dan voor rekening van de schuldeiser zijn. Die beweging naar een hybride model voor de kostenverdeling zie je al terug in de Artikel 96 pilot om persoonlijk met elkaar in gesprek te komen over een oplossing. Daarin moet de schuldeiser zelf geld en tijd investeren in de procedure.

De hoge maatschappelijke kosten van schulden zijn inherent aan onze economie. Daarom vind ik dat de kosten van problematische schulden door de overheid gedragen moeten worden. Als een van de instrumenten waarover de overheid beschikt om onze welvaart te verdelen. Overigens geloof ik niet dat een centraal budget voor schulden meer geld of slagkracht vrijmaakt om problematische schulden op te lossen. Eerder minder.

André Moerman

Ik vind dat zowel de debiteur als de crediteur ‘vervuilers’ zijn. Voor private schuldeisers is er altijd een overeenkomst tot stand gekomen waar beide partijen mee ingestemd hebben. Daarom is het in de basis niet verkeerd dat er een bijdrage betaald wordt door de crediteur, bijvoorbeeld in de vorm van het verlies van een deel van de vordering. De overheid is overigens ook een belangrijke ‘vervuiler’ gebleken. Denk aan het grote aantal terugvorderingen van toeslagen als gevolg van de complexiteit van het systeem.

Maar los van ‘de vervuiler betaalt’ is het van belang om oog te hebben voor de effecten van schulden op de samenleving met bijkomende maatschappelijke kosten. Een investering door de Overheid in de aanpak van schulden verdient zich dubbel en dwars terug.     De overheid heeft zeker een grote verantwoordelijkheid en moet een groot deel van de financiering voor haar rekening nemen. Neemt niet weg dat ook schuldeisers een verantwoordelijkheid hebben.

Nick Huls

De overheid voor het hele verdienmodel van de keten laten betalen, vind ik geen goed idee. Daarvoor zijn er te veel lekken in het systeem. Het evenwicht is zoek in het Burgerlijke Recht. Overmacht bij geldschulden – denk aan life events – is niet toelaatbaar. Dat is diep ingedaald in het burgerlijk recht. De basisprincipes zijn nog steeds calvinistisch. Je moet boeten als je niet betaalt. Die eenzijdigheid van de risicoverdeling in het burgerlijk recht is een van de oorzaken van de schuldenproblematiek.

Schrijf u in voor het komende congres op 22 juni aanstaande

Op donderdag 22 juni is het volgende Jaarcongres Schuldenketen. Meer informatie hierover kunt u vinden op www.schuldenketencongres.nl. Daar kunt u zich ook online inschrijven om deel te nemen.

U kunt alle artikelen in deze reeks in ons nieuwsarchief terugvinden.