Nieuws

Financiële zorgen hebben verstrekkende gevolgen voor mensen – niet alleen in de portemonnee, maar ook in hun gezondheid. Stress, onzekerheid en het voortdurend moeten overleven werken door in het dagelijks functioneren, het zorggebruik én het zorgstelsel als geheel. Syncasso sprak met Paul Sars en Wiro Gruisen van CZ over hoe schulden de gezondheid beïnvloeden, wat dat betekent voor het zorgstelsel en wat CZ doet om verzekerden te ondersteunen.

Problemen beginnen buiten de zorg – maar eindigen voor een deel binnen de zorg

Zorgverzekeraar CZ ziet deze verbanden dagelijks in de praktijk en werkt samen met gemeenten en maatschappelijke partijen om verzekerden met schulden beter te ondersteunen. Volgens CZ komt de vraag naar zorg voor een deel voort uit problemen buiten het zorgdomein, waarbij stress door schulden regelmatig leidt tot medische klachten.

“Het huidige zorgsysteem is niet ingericht op de complexe, onderliggende oorzaken van zorggebruik.” Zo stelt de zorgverzekeraar: “We hebben te maken met een zorginfarct: de toegang tot zorg in Nederland staat onder druk, terwijl het aantal zorgverleners niet in hetzelfde tempo meegroeit. Het aanpakken van de onderliggende oorzaken, zoals schuldproblematiek, is daarom essentieel. De COVID-periode maakte pijnlijk duidelijk wat er gebeurt als het zorgsysteem onder te veel druk komt te staan. Tegelijkertijd groeit het besef dat veel zorgvragen hun oorsprong hebben buiten het medische domein. Schuldenproblematiek is daar een belangrijk voorbeeld van.”

CZ ziet in de cijfers én hoort van zorgprofessionals dat armoede, schulden en bestaansonzekerheid gepaard gaan met een hogere zorgvraag. In regio’s met relatief veel bestaansonzekerheid, zoals Zuid-Limburg, ligt het zorggebruik aanzienlijk hoger. Zorgkosten zijn daardoor fors hoger en er zijn meer gezondheidsproblemen, bijvoorbeeld in Heerlen-Noord. Deze regio kreeg na de VPRO-documentaire “Het stof daalt” landelijke bekendheid, omdat zich hier na de mijnsluiting meer dan 50 jaar geleden, een concentratie van armoede voordoet. Huisartsen in dit gebied zijn de ‘kanariepietjes in de mijn’; zij horen en zien het beste wat er werkelijk speelt en geven aan dat er mensen in deze regio zijn die in een ‘overlevingsstand’ verkeren. Wat leidt tot veel stress en een ongezonde leefstijl.  Wat weer veel medische klachten en zelfs chronische aandoeningen veroorzaakt.

Financiële stress vergroot druk op de zorg

Dat schulden gezondheidsrisico’s vormen, blijkt ook uit onderzoek. CZ verwijst onder andere naar cijfers van het CBS[1], waaruit blijkt dat de kosten in de geestelijke gezondheidszorg met zo’n 30% stijgen bij mensen met problematische schulden. De zorgverzekeraar ziet dan ook dat schulden niet alleen een individueel probleem vormen, maar ook gevolgen hebben voor de betaalbaarheid en toegankelijkheid van zorg in bredere zin. “Geldzorgen dragen bij aan het dreigend zorginfarct.” CZ stelt: “Ze leiden tot een ongezonde leefstijl en stressgerelateerde klachten, wat weer meer zorg nodig maakt. Extra zorg leidt tot extra kosten. Om de toegang tot de zorg overeind te houden, zullen we niet alleen meer zorg per zorgverlener mogelijk moeten maken. Ook de onderliggende oorzaken, zoals schuldenproblematiek moeten we aanpakken.

Sociaal en duurzaam incasseren

CZ probeert als zorgverzekeraar al in een vroeg stadium het gesprek aan te gaan met verzekerden die betalingsachterstanden hebben. “We proberen dan in contact te komen met de verzekerde om een tijdelijke betalingsregeling te treffen. Dit kan extra kosten voorkomen.” Als blijkt dat er sprake is van ernstigere financiële problematiek, volgt een verwijzing naar de gemeente voor structurele hulp: duurzaam incasseren. Die benadering is effectief geeft CZ aan: “In 99,5% van alle verzekerden die een betalingsachterstand hebben, lukt het ons om verzekerden te helpen en een regeling te treffen zonder tussenkomst van een deurwaarder.” Daarnaast werkt CZ met tientallen gemeenten samen aan vroegsignalering van schulden. Verzekerden worden ook actief gewezen op initiatieven zoals Geldfit.

Investeren in leefstijl én bestaanszekerheid

CZ vindt een integrale aanpak belangrijk, waarin financiële stabiliteit, leefstijl en gezondheid samen worden benaderd. Projecten zoals het Sociaal Hospitaal in Den Haag zijn hier een voorbeeld van, net als de recente investering van 27 miljoen euro in de zogenaamde PlusWijken-aanpak. In Zuid-Limburg werkt de zorgverzekeraar mee via het programma Trendbreuk aan het doorbreken van de overdracht van sociale problematiek van generatie op generatie. De regio Zuid-Limburg is sowieso koploper in op de gezondheid gerichte interventies met een integrale aanpak. Bijvoorbeeld met de gecombineerde leefstijlinterventie Healthy LIFE en Keigezond Limburg!, voor jongeren met overgewicht.

CZ benadrukt dat de mate van integrale aanpak per regio kan verschillen. Soms is het voldoende om een gezonde leefstijl te stimuleren, maar in andere gevallen moet er eerst gewerkt worden aan basisvoorwaarden als stabiele huisvesting, inkomen en veiligheid.

Samenwerken aan duurzame oplossingen

Tot slot wijst CZ op de noodzaak van domeinoverstijgende samenwerking om mensen met schulden eerder en beter te helpen. Alleen dan kan worden voorkomen dat financiële zorgen verergeren en leiden tot zorggebruik dat met vroegtijdige hulp misschien te voorkomen was. “Het is in ieders belang dat we als samenleving vroegtijdig ingrijpen om schuldenproblematiek te voorkomen. Daarin heeft iedereen – ook alle actoren die hier worden genoemd – een eigen verantwoordelijkheid, want alleen door samen te werken kunnen we een effectieve aanpak ontwikkelen die bijdraagt aan een toekomstbestendige gezondheidszorg en een welvarend Nederland.”

[1] CBS. Discussion Paper ‘When financials get tough, life gets rough? Problematic debts and ill health’